Handhavingsplan arbeidsrelaties 2026: (einde) zachte landing bij handhaving schijnzelfstandigheid, (deels) voortzetting ingezette lijn Belastingdienst

Het kabinet heeft het nieuwe Handhavingsplan arbeidsrelaties 2026 (HVP) gepubliceerd. Volgens het HVP vervalt vanaf 1 januari 2026 de ‘zachte landing bij handhaving schijnzelfstandigheid’ en gelden weer de normale regels voor handhaving op arbeidsrelaties. Dit betekent dat de Belastingdienst boetes kan opleggen bij onjuiste kwalificatie van arbeidsrelaties en direct boekenonderzoeken kan starten.

De Tweede Kamer heeft op 18 december echter nog een poging gedaan om de zachte landing van het handhavingsmoratorium op schijnzelfstandigheid te verlengen. In totaal diende de Kamer vijf moties in om de gevolgen van het opheffen van het moratorium te verzachten. Vier daarvan zijn aangenomen, waaronder voorstellen om handhaving te richten op probleemgevallen en om verzuimboetes (dus niet vergrijpboetes) zoveel mogelijk te vermijden. Daarnaast kreeg de motie voor verlenging van de zachte landing tot 31 maart 2026 steun van de Tweede Kamer.

Op 19 december heeft het kabinet echter laten weten een volledige verlenging van de zachte landing, ook al is het slechts voor een deel van 2026, geen goed signaal te vinden richting de partijen die zich wel aan de wet- en regelgeving houden. Wel gaat de Belastingdienst in 2026 in beginsel altijd starten met een bedrijfsbezoek in plaats van een boekenonderzoek en wordt in 2026 nog geen verzuimboete opgelegd. Wel kan in 2026 een vergrijpboete worden opgelegd bij aantoonbare kwaadwillendheid.

Het HVP van de Belastingdienst zal hierop worden aangepast.

Ondertussen is er nog steeds geen duidelijkheid over nieuwe wetgeving: het wetsvoorstel VBAR ligt bij de Kamer, terwijl ook een alternatief – de Zelfstandigenwet – in de maak is. Deze onzekerheid voedt de roep om uitstel, maar voorlopig lijkt het kabinet niet van plan om de lijn los te laten.

Uit de voortgangsrapportage volgt dat tot 1 november van dit jaar 842 bedrijven werden onderzocht op arbeidsrelaties. Daarvan zijn er nog 436 onderhanden. Deze bedrijfsbezoeken kunnen een vervolg krijgen in de vorm van een boekenonderzoek als er voldoende risico’s op schijnzelfstandigheid worden vastgesteld. Zo voerde de Belastingdienst tot 1 november 237 boekenonderzoeken uit, 127 zijn daarvan nog onderhanden.

Kernpunten uit het Handhavingsplan 2026 (wordt aangepast naar aanleiding van de reactie van het kabinet op 19 december 2026)

1. Einde van de zachte landing?
   Sinds 1 januari 2025 is het handhavingsmoratorium opgeheven. In 2025 gold nog een overgangsperiode (‘zachte landing’), maar vanaf 2026 vervalt deze volgens het HVP. De Belastingdienst kan dan weer boetes opleggen en hoeft niet meer altijd te starten met een oriënterend bedrijfsbezoek. De aangenomen moties op 18 december lijkt dit nu deels te nuanceren. Daaruit volgt dat er in principe eerst met een bedrijfsbezoek wordt gestart waarbij een waarschuwing kan worden gegeven danwel een boekenonderzoek kan worden gestart. Op basis van het boekenonderzoek kunnen naheffingsaanslagen worden opgelegd. Ook blijven verzuimboetes in 2026 achterwege als er onbewust fouten zijn gemaakt, alleen aan de ‘kwaadwillenden’ worden vergrijpboetes opgelegd door de Belastingdienst in 2026.
2. Normale regels en instrumenten
   Vanaf 2026 wordt weer gehandhaafd volgens de reguliere regels. De Belastingdienst kan direct een boekenonderzoek instellen en controleert op alle loonheffingenonderwerpen, waaronder de juiste kwalificatie van arbeidsrelaties. Er blijft tot 2030 een ingroeimodel van kracht: correcties gaan niet verder terug dan 1 januari 2025, tenzij sprake is van kwaadwillendheid of niet-opvolgen van aanwijzingen.
3. Focus op juiste kwalificatie
   Het doel is dat bedrijven en burgers uit zichzelf de fiscale regels naleven. De Belastingdienst ondersteunt dit met voorlichting, risicogericht toezicht en communicatie. Specifieke aandacht is er voor opdrachtgevers die zzp’ers via tussenpersonen inhuren, en voor overheidsorganisaties als voorbeeldfunctie.
4. Communicatie en hulpmiddelen
   Opdrachtgevers en opdrachtnemers kunnen gebruikmaken van de keuzehulp op hetjuistecontract.nl en de webmodule op beoordelingarbeidsrelatie.nl. De Belastingdienst biedt daarnaast checklists en vooroverlegmogelijkheden om de juiste kwalificatie van arbeidsrelaties te ondersteunen.
5. Samenwerking en toezicht
   Er wordt intensief samengewerkt met partners zoals de Kamer van Koophandel en de Nederlandse Arbeidsinspectie. In 2026 worden meldingen van schijnzelfstandigheid weer actief gebruikt in de handhaving.

Wat betekent dit voor ondernemers en opdrachtgevers?

• Vanaf 2026 kunnen bij onjuiste kwalificatie van arbeidsrelaties direct (vergrijp)boetes en naheffingen worden opgelegd.
• De Belastingdienst zet in op risicogericht toezicht en ondersteunt met informatie en hulpmiddelen.
• Het werken als zzp’er blijft mogelijk binnen het wettelijk kader, maar de verantwoordelijkheid voor juiste kwalificatie ligt bij zowel opdrachtgever als opdrachtnemer.
• Overheidsorganisaties krijgen extra aandacht als voorbeeld voor de markt.

Meer weten?
Bekijk het volledige handhavingsplan op rijksoverheid.nl of neem contact met ons op.